1- دامنه : Scope
خصوصيات OHSAS به بيان نيازمندي ها براي يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي مي پردازد ، تا سازمان را قادر سازد كه ريسك هاي ايمني و بهداشت حرفه اي را كنترل و عملكرد خود را بهبود بخشد .
اين استاندارد به بيان معيارهاي خاص عملكرد ايمني و بهداشت حرفه اي نمي پردازد و خصوصيات مشروح و مفصلي را براي طراحي يك سيستم مديريت ارائه نمي نمايد .
اين خصوصيات OHSAS براي سازماني قابل اعمال مي باشد كه بخواهد :
1- يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي را ايجاد نمايد تا ريسك هايي را كه براي كاركنان و ساير گروههاي ذينفعي كه ممكن است در معرض ريسك هاي ايمني و بهداشت حرفه اي ناشي از فعاليت هاي سازمان باشند ، حذف نموده و يا به حداقل كاهش دهد .
2- سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي را ايجاد ، نگهداري و بطور مداوم بهبود بخشد .
3- از مطابقت با خط مشي بيان شده ايمني و بهداشت حرفه اي خود ، اطمينان حاصل نمايد .
4- اين مطابقت را به ديگران نيز اثبات نمايد .
5- به دنبال كسب گواهينامه يا ثبت سيستم OH&S خود توسط يك سازمان خارجي باشد .
6- مطابقت خود را با اين خصوصيات OHSAS به صورت خوداظهاري اعلام نمايد .
تمام نيازمندي هايي كه در اين خصوصيات OHSAS آورده شده است ، به گونه اي تهيه شده كه قابل ادغام و يكي شدن با هر سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي باشد .ابعاد و گستردگي بكارگيري اين استاندارد بستگي به عواملي نظير خط مشي ايمني و بهداشت حرفه اي سازمان ، ماهيت فعاليت هاي آن و ريسك ها و پيچيدگي عمليات آن خواهد داشت .
اين خصوصيات OHSAS بيشتر براي پوشش دادن مسايل مربوط به ايمني و بهداشت حرفه اي در نظر گرفته شده است تا مسايل مربوط به ايمني محصول و خدمات .
2- انتشارات مرجع : Reference publications
BS 8800 : 1996 راهنماي سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي
3- تعاريف و اصطلاحات :
3-1- حادثه : Accident
حادثه عبارت است از يك اتفاق يا رويداد ناخواسته كه منجر به مرگ , بيماري , جراحت , خرابي و يا ساير خسارات مي گردد .
3-2- مميزي : Audit
بررسي نظام يافته به منظور تعيين اينكه آيا فعاليت ها و نتايج مربوطه با ترتيبات برنامه ريزي شده مطابقت دارند و آيا اين ترتيبات به طور موثر اجرا مي شوند و براي دستيابي به خط مشي و اهداف كلان سازمان مناسب مي باشند .
3-3- بهبود مداوم : Continual Improvement
فرآيند ارتقاي سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي براي دستيابي به بهبودهايي در عملكرد كلي ايمني و بهداشت حرفه اي در راستاي خط مشي OH&S سازمان .
نكته : اين فرآيند لازم نيست در تمام زمينه هاي فعاليت به طور همزمان صورت گيرد .
3-4- خطر : Hazard
به منبع يا وضعيتي گفته مي شود كه داراي پتانسيل آسيب به شكل جراحات انساني يا بيماري ، خرابي اموال و تخريب محيط كار يا تركيبي از اين موارد باشد .
3-5- شناسايي خطر : Hazard Identification
فرآيند شناسايي وجود يك خطر و تعيين ويژگي هاي آن
3-6- رويداد : Incident
رخداد يا اتفاقي كه منجر به يك حادثه مي شود و يا پتانسيل تبديل شدن به حادثه را دارد .
نكته : به اتفاقي كه در آن هيچ گونه بيماري، جراحت، خرابي و يا زياني حادث نشده باشد ، شبه حادثه ( Near-miss ) گفته مي شود. اصطلاح رويداد شامل موارد شبه حادثه نيز مي گردد .
3-7- گروههاي ذينفع : Interested Parties
فرد يا گروهي كه به عملكرد ايمني و بهداشت حرفه اي يك سازمان مربوط مي باشد و يا از آن تاثير مي پذيرد .
3-8- عدم انطباق : Non-conformance
هرگونه انحرافي از استانداردهاي كاري , دستورالعمل ها , روش هاي اجرايي , مقررات , الزامات سيستم مديريتي كه مي تواند بطور مستقيم يا غير مستقيم منجر به جراحت ، بيماري , خرابي اموال , تخريب محيط كار و يا تركيبي از اين موارد گردد .
3-9- اهداف كلان : Objectives
اهدافي كه يك سازمان در چارچوب عملكرد ايمني و بهداشت حرفه اي براي خود تعريف مي نمايد و خود را موظف به دستيابي آن مي داند .
توجه : اهداف كلان بايستي حتي الامكان بصورت كمي بيان شوند .
3-10- ايمني و بهداشت حرفه اي : Occupational Health and Safety
شرايط و عواملي كه بر سلامتي و خوب بودن كاركنان ثابت , كاركنان موقتي , پرسنل پيمانكار , بازديدكنندگان و يا هر شخص ديگري كه در محل فعاليت و محيط كاري سازمان حضور دارد ، تاثير مي گذارند .
3-11- سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي : OH&S Management system
بخشي از كل سيستم مديريت سازمان مي باشد كه مديريت بر ريسك هاي ايمني و بهداشت حرفه اي ناشي از فعاليت هاي سازمان را تسهيل مي نمايد . اين سيستم شامل ساختار سازماني , فعاليت هاي طرح ريزي , مسئوليت ها , روشها , فرآيندها و منابعي مي باشد كه در راستاي پياده سازي ، اجرا , دستيابي , بازنگري و حفظ خط مشي ايمني و بهداشت حرفه اي سازمان قرار دارند .
3-12- سازمان : Organization
شركت , نهاد , اداره , موسسه ، مجتمع كاري، بخش و يا تركيبي از آنها , اعم از ثبت شده يا نشده , دولتي يا خصوصي كه داراي وظايف و تشكيلات اداري خاص خود باشند .
نكته : در سازمان هايي كه بيش از يك واحد كاري دارند ، هر كدام از واحدهاي كاري را مي توان يك سازمان تلقي نمود .
3-13- عملكرد : Performance
نتايج قابل اندازه گيري سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي , در ارتباط با كنترلي كه سازمان بر ريسك هاي ايمني و بهداشت حرفه اي و بر مبناي خط مشي و اهداف كلان ايمني و بهداشتي خود اعمال مي نمايد .
نكته : اندازه گيري عملكرد شامل اندازه گيري فعاليت ها و نتايج مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي مي باشد .
3-14- ريسك : Risk
تركيبي از احتمال و پيامد(هاي) ناشي از وقوع يك رويداد خطرناك .
3-15- ارزيابي ريسك : Risk Assessment
فرآيند كلي برآورد ابعاد و گستردگي ريسك و اتخاذ تصميم در مورد اينكه آيا ريسك قابل تحمل مي باشد يا خير ؟
3-16- ايمني : Safety
رهايي و خلاصي از ريسك غيرقابل قبول ( منجر به آسيب )
3-17- ريسك قابل تحمل : Tolerable Risk
به ريسكي گفته مي شود كه به ميزاني كاهش يافته است كه مي تواند براي سازمان با توجه به تعهدات قانوني و خط مشي OH&S آن قابل تحمل باشد .
4- اجزاء سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي OH&S management system elements
4-1- الزامات عمومي General requirements
سازمان بايد يك سيستم مديريت OH&S را ايجاد نموده و برقرار نگهدارد كه نيازمنديهاي آن در بند 4 تشريح شده است .
4-2- خط مشي Policy
مديريت ارشد سازمان بايد خط مشي ايمني و بهداشت حرفه اي را تعريف نمايد ، به گونه اي كه خط مشي به روشني چارچوب كلي اهداف كلان ايمني و بهداشتي را بيان نموده و به بهبود عملكرد ايمني و بهداشت تعهد نمايد.
اين خط مشي بايد :
1- متناسب با اهميت و اندازه ريسک هاي ايمني و بهداشت سازمان باشد .
2- شامل تعهد به بهبود مداوم باشد .
3- حداقل شامل تعهد به مطابقت با قوانين ايمني و بهداشت قابل اعمال و ساير الزاماتي باشد كه سازمان آنها را تقبل كرده است.
4- مدون ، اجرا برقرار نگهداشته شده باشد .
5- به کليه کارکنان ابلاغ شده باشد با اين منظور كه كاركنان از تعهدات ايمني و بهداشت مربوط به خود آگاه شده باشند .
6- براي گروههاي ذينفع در دسترس باشد .
7- به صورت ادواري مورد بازنگري قرار گيرد تا از مرتبط بودن و نگهداري مناسب آن براي سازمان اطمينان حاصل شود .
4-3-1- طرح ريزي براي شناسايي مخاطره ، ارزيابي ريسك و كنترل ريسك
Planning for hazard identification, risk assessment and risk control
سازمان بايد روش اجرايي براي شناسايي مداوم خطرات ، ارزيابي ريسك و اعمال اقدامات كنترلي ايجاد نموده و برقرار نگهدارد . اين روش اجرايي بايد شامل موارد زير باشد :
الف : فعاليتهاي طبيعي و غير طبيعي ( روتين و غير روتين )
ب : فعاليتهاي كليه افرادي كه به محيط كار دسترسي دارند اعم از پيمانكاران فرعي و بازديدكنندگان
ج : تسهيلات محيط كاري ( اعم از اينكه توسط سازمان يا ديگران فراهم شده باشد )
سازمان بايد اطمينان حاصل نمايد كه نتايج حاصل از اين ارزيابي‌ها و تاثيرات اين كنترلها در تعيين اهداف كلان ايمني و بهداشت حرفه‌اي منظور شده است .سازمان بايد اين اطلاعات را مدون و به روز نگهداري نمايد .
متدولوژي سازمان براي شناسايي خطر و ارزيابي ريسك بايد :
با توجه به دامنه كاربرد، ماهيت و زمان بندي آن به گونه اي تعريف شده باشد كه اطمينان حاصل نمايد كه اين روشها ماهيت پيش از وقوع دارندتا پس از وقوع.
اطلاعاتي را براي طبقه بندي ريسك ها و شناسايي مواردي كه بايد توسط اقدامات مشخص شده در بندهاي 4-3-3 و 4-3-4 ، حذف يا كنترل شوند ، ارائه نمايد .
با تجربه كاري و قابليت اقدامات كنترلي ريسك بكار گرفته شده ، سازگار باشد .
ورودي هاي لازم را براي تعيين نيازمندي هاي تسهيلات ، شناسايي نيازهاي آموزشي و يا استقرار كنترل هاي عملياتي ، ارائه نمايد .
اطلاعات را براي پايش اقدامات مورد نياز به منظور حصول اطمينان از موثر و به موقع بودن اجراي آنها ارائه نمايد .
4-3-2- الزامات قانوني و ساير الزامات Legal and other requirements
سازمان بايد روش اجرايي براي شناسايي و دستيابي به الزامات قانوني و ساير الزامات ايمني و بهداشت حرفه‌اي كه قابل اعمال بر سازمان مي باشند ايجاد نموده و برقرار نگهدارد . سازمان بايد اين اطلاعات را به روز نگهدارد .
سازمان بايد اطلاعات مرتبط در مورد الزامات قانوني و ساير الزامات را به كاركنان خود و ساير گروههاي ذينفع مربوطه ابلاغ نمايد .
4-3-3- اهداف كلان Objectives
سازمان بايد اهداف كلان ايمني و بهداشت حرفه‌اي مدوني در هر بخش و سطحي در درون سازمان كه مرتبط باشد ايجاد كرده و برقرار نگهدارد . سازمان هنگام تدوين و بازنگري اهداف كلان خود ، الزامات قانوني و ساير الزامات ، بايد خطرات و ريسكهاي ايمني و بهداشت حرفه اي خود ، گزينه‌هاي فن آوري ، الزامات مالي ، عملياتي و بازرگاني خود و ديدگاههاي گروههاي ذينفع را در نظر گيرد .
اهداف كلان بايد با خط مشي ايمني و بهداشت حرفه اي و از جمله تعهد به بهبود مداوم سازگار باشد .
اهداف كلان بايستي حتي المقدور بصورت كمي بيان شوند .
4-3-4- برنامه هاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي OH&S management program (s)
سازمان بايد برنامه‌هاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه‌اي را براي دستيابي به اهداف كلان خود ايجاد نموده و برقرار نگهدارد . اين بايد شامل مستنداتي در مورد :
الف : مسئوليتها و اختيارات واگذار شده براي دستيابي به اهداف كلان در هر بخش و سطحي از سازمان كه مربوط باشد .
ب : روشها و جدول زماني كه بر اساس آن سازمان بايد به اهداف كلان برسد .
برنامه‌هاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه‌اي بايد در فواصل زماني منظم و طرح‌ريزي شده‌اي مورد بازنگري قرار گيرد .
در صورت لزوم ، برنامه‌هاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه‌اي بايد اصلاح شوند تا تغييرات در فعاليتها ، محصولات ، خدمات يا شرايط كاري سازمان را در برگيرند .
4-4- اجرا و عمليات Implementation and operation
4-4-1- ساختار و مسئوليتها Structure and responsibility
وظايف ، مسئوليتها و اختيارات كاركناني كه كارهايي را اداره ، اجرا و تصديق مي‌نمايند كه اين كارها داراي تاثير بر ريسكهاي ايمني و بهداشت فعاليتها ، تسهيلات و فرآيندهاي سازمان مي‌باشد بايد تعيين ، مدون و ابلاغ گردد تا منجر به تسهيل سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي گردد .
مسئوليت اصلي ايمني و بهداشت حرفه اي بر عهده مديريت ارشد مي‌باشد . سازمان بايد عضوي از مديريت ارشد را با مسئوليت خاص براي حصول اطمينان از اينكه سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه‌اي در تمامي نواحي و حوزه‌هاي عملياتي سازمان به درستي اجرا شده و مطابق با نيازمنديها عمل مي‌نمايد ، منصوب كند .
مديريت بايد منابع لازم را براي اجرا ، كنترل و بهبود سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي فراهم نمايد .
اين منابع شامل منابع انساني ، مهارتهاي خاص ، تكنولوژي و منابع مالي مي‌باشد .
تشريح بندهاي OHSAS 18001